BALTHAZAR, FRANS

(Gent, ?. 1914 - )

Gentse ”letterzetter” [drukker], vertaler en memoiresschrijver. Hij was de zoon van Josep-Nicodemus Balthazar die als drukkersgast vanaf 1903 in de Veldstraat voor de Gazette van Gent en bij drukkerij Van Doorselaere op de Blekersdijk werkte.

Hij werd geboren in de Gentse Molenaarsstraat, verhuisde met zijn ouders naar de Gebroeders De Smetstraat en even naar Sint-Amandsberg, woonde na het uitbreken van de oorlog met zijn moeder in bij zijn grootouders in de Olmstraat en ging naar school aan het oud begijnhof, in de latere Decrolyschool. Later woonde hij aan de Rietgracht, aan het Maria-Theresiaplein, in de Fuchsiastraat, in het Berouw en in de Tarwestraat.
Na de vakschool aan de Martelaarslaan ging Balthazar in de leer bij drukkerij De Vos in de Geldmunt en werkte vanaf 1929 bij drukkerij Van Melle (Doornzelestraat) en drukkerij Heuvelmans (Lindenlei). Tenslotte belandde hij vanaf 1931 in de drukkerij van uitgeverij Snoeck (eerst in de Rietstraat, later Begijnhoflaan).

Balthazar schreef na zijn dagtaak als letterzetter ook verhalen (gepubliceerd in Snoeck’s Grote Almanak, waarvoor hij ook tijdschriftartikels en populaire romans uit het Frans vertaalde) en afleveringen voor de in Gent legendarische jeugdreeks Sitting Bull. Later verzorgde hij ook mee de lay-out van de Snoeck-uitgaves.

Frans Balthazars Gentse memoires

In 2001 publiceerde historica Gerda Verheecke Bathazars memoires, nadat ze toevallig in aanraking kwam met diens zoon Raf en zijn prepressbedrijf naast de Gentse Sint-Jozefskerk. Het volumineuze dagboek van Frans Balthazar loopt van begin 1914, net voor de Eerste Wereldoorlog, tot midden 1954 en bestrijkt zo bijna een halve eeuw Gentse en Belgische geschiedenis. Het bestaat grotendeels uit bijna dagelijks genoteerde indrukken van het leven in Gent, op Balthazars legerdiensttijd en de omvangrijk beschreven periode van de twee wereldoorlogen na. Frans was een generatiegenoot en ver familielid van de vader van de latere ex-gouverneur Herman Balthazar, die de memoiresuitgave inleidde.

Die memoires vormen een bijzonder rijke beschrijving van nagenoeg heel zijn beroepscarrière, van zijn gezinsleven en familiegeschiedenis: hoe zijn grootvader en peter het bijvoorbeeld van “rangeerman” in het Rabotstation tot kaartjesknipper in het Zuid- en Sint-Pietersstation bracht, of de verwikkelingen van zijn meter met Duitse soldaten in de Warnefordstraat in Sint-Amandsberg.
Daarbij komen de buurt rond de Molenaarstraat, de Sint-Jozefparochie en de Blaisantvest aan bod, de schooljaren, de leefomstandigheden in de Gentse arbeiderswoningen en de wijkfeesten, maar ook enkele technische scharniermomenten van de eeuw, zoals de eerste radio in huis en de Buick (auto) waarmee de pas gedrukte “Snoeckjes” werden geleverd. En vanzelfsprekend ook de evolutie van de drukkerswereld (via zijn beroepsleven bij Snoeck & Zoon, de Gentse Typografische Studiekring en de uitgaven van De Vissende Kat). Daarnaast vernemen we ook heel wat bijzonderheden over de vrijetijdsbesteding in het Gentse in die periode: cinema en fotografie, de bibliotheek Leren Vereert, de “foor” en de Gentse Feesten, de uitstapjes (o.a. naar Terdonk).
De memoires bleven helaas onvoltooid, maar bieden een zeer levendige en openhartige inkijk in het individuele en sociale leven.

[Frans Heymans & Jean-Paul den Haerynck]

Over Frans Balthazar:

• Gerda Verheecke: Frans Balthazar (onvoltooide) memoires van een letterzetter (2001); voorpublicatie in: Tijdschrift voor geschiedenis van techniek en industriële cultuur (VIAT, Gent), jrg. 7 (1989) nr. 2, p. 3-22
• Daniël Vanacker: Letterzetter vertelt over vroeger, in: Het Nieuwsblad (05.12.2001), zie op nieuwsblad.be/cnt/nbra05122001_002