DE GRAEVE, JOZEF

(Gent, 11.07.1891 - Gent, 08.08.1934)

Bekende figuur in de Gentse socialistische beweging, tevens auteur van enkele romans, toneelstukken, verhalen waarin hij het Gentse arbeiderbestaan beschreef, en gedichten ter verheerlijking van de socialistische idee.

Hij groeide op in een zeer bescheiden arbeidersgezin, zijn vader was katoenwever en –spinner maar ook enige tijd lantaarnaansteker. Zoals voor veel arbeidersgezinnen was verhuizen blijkbaar een noodgedwongen aangelegenheid. Zo is Jozef officieel geboekstaafd op een 20-tal Gentse adressen, met tussendoor, in 1921, nog een kortstondige verblijf in Brugge.
Tot zijn veertiende ging hij naar een lagere gemeenteschool in de wijk Brugsepoort, daarna mocht hij gratis de lessen volgen van het negende leerjaar in de nochtans betalende gemeenteschool aan het Begijnhofplein.
Van beroep was hij aanvankelijk fabriekswerker. In 1910 werd hij bureelbediende in de socialistische Volksdrukkerij die toen in de Hoogpoort gevestigd was. In 1912 begon hij als opsteller (redacteur) in de Samenwerkende Maatschappij Het Licht, waar hij Désiré Bouchery opvolgde. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was hij redacteur/journalist bij het Zondagsblad : letterkundig bijblad van Vooruit.
Na de oorlog kwam zijn politieke loopbaan in een stroomversnelling en vervulde hij allerlei functies in de socialistische jeugdbeweging en in de Belgische Werkliedenpartij (BWP). Als lid van de Gentse groep (afdeling België) woonde hij een zitting van de Volkenbond in Genève bij. In 1925 werd hij lid van de Oost-Vlaamse Provincieraad, in 1927 lid van de Gentse gemeenteraad en in 1932 senator.

Literator

De Graeve publiceerde literair werk in talrijke tijdschriften, zo o.m. in De Waarheid, De Gids, Groot Nederland en De jonge socialist, maar ook in dagblad Vooruit.

Als adolescent publiceerde hij in De Waarheid onder meer De rede van den Meienkoning (1905) en het korte verhaal Na ’n dag van corvee, dat zich afspeelt in Gent (en dat opgenomen is in de bundel Het bleekersleven), Klokke Roeland en de gedichten Jan Rysselaar, Hoelang het duren zal, De dood van Fox en Revolutie.

Daarna legde hij zich toe op het schrijven van toneelstukjes, voor hem een beter medium om het lijden en de strijd van de arbeiders uit te drukken. In 1910 schreef hij, naar aanleiding van de feestelijke herdenking van vijfentwintig jaar BWP, een Jubelzang voor Vooruit. In 1911 verscheen de eenakter Ouwe dag : dramatische schets uit het volksleven, over afgesloofde arbeiders die naar het ouderlingengesticht moeten. Het stuk werd voor de eerste maal vertoond in de Nederlandsche Schouwburg op 15 oktober 1911, het werd opgenomen in het repertorium van Vlaamse socialistische toneelgroepen.

In De Jonge Socialist (1912-1914) publiceerde hij o.a. het gedicht Mei en tijdens de Tweede Wereldoorlog bracht hij in het Zondagsblad een aantal gedichten en verhalen, o.m. Sterfgeval dat zich afspeelt in zijn buurt.

In 1919 kreeg de jonge auteur erkenning voor zijn werk met de roman De hel en hoe ze op aarde kwam, een soort oorlogsdagboek van de Gentse bevolking; het Instituut Solvay voor Arbeidersopvoeding bekroonde dit werk met de prijs voor Vlaamse oorlogsliteratuur.
Tenslotte vertaalde hij stukken uit het werk van de door hem bewonderde Amerikaanse auteur Jack London, o.m. In het arbeidersgetto (opgenomen in De Jonge Socialist, 1917).

In 1935, een jaar na zijn overlijden, veranderde de socialistische wijkclub Verbroedering (opgericht in 1887) haar naam in Jozef De Graeve, naar het kind van de volkse Brugsepoort.

[Denise de Weerdt]

Over J. de Graeve:

• Emiel Willekens : Jef de Graeve, in: Voor allen, 12.08.1934. Overlijdensbericht
• Avanti: Een terugblik : bijdrage tot de geschiedenis der Gentsche arbeidersbeweging. Dl. II., (1935), p. 334-335
• Voorname doden in Vlaanderen, in: Vooruit’s almanak, (1935), nr. 35
• Devuldere, Roland: Biografisch repertorium der Belgische parlementairen, senators en volksvertegenwoordigers, 1930-1965. Dl. 2 (1965), p. 472. Liceneciaatsverhandeling RUG
• Van Molle, Paul: Het Belgisch parlement 1894-1972 (1972) - Vanschoenbeeck, Guy : Novecento : de wortels van de sociaal-democratie in Vlaanderen (1995)
• Jozef de Graeve, Archiefmap AMSAB