(…) aan de ingangspoort van de courantdrukkerij was er eene herrie. Plots vloog, achter ons, de deur der redactiezaal open (…). De Duitschers zijn daar!… Ze zijn op ’t stadhuis!
EEMAN, Harold
(Gent, 25.04.1893 - Gent, 03.01.1991)
Engels- en Franstalige Belgische diplomaat en schrijver van vier autobiografische boeken, waarin hij een goed beeld geeft hoe het was om op te groeien in de Gentse burgerij. Vooral het eerste deel, Prelude to diplomacy: my early years, 1893-1919, bevat veel Gentse details.
Harold Eeman werd geboren op de Recollettenlei 3 (of 5), als tweede van zes zoons van Eugène Guillaume Eeman (1856-1933) en Augusta van Oost (1868-1968). Zijn vader startte, als eerste in België, het specialisme neus-, keel- en oorziekten van de Universiteit Gent en werd na de Eerste Wereldoorlog korte tijd rector (1921-1923).
Harold liep school in het Sint-Barbaracollege en behaalde zijn diploma handels- en consulaire wetenschappen in Gent in 1913. Als vrijwilliger in het Belgisch leger werd hij in 1914 opgepakt en gevangengezet te Soltau, van waaruit hij meerdere ontsnappingspogingen deed. Hij beëindigde na de oorlog zijn rechtenstudies aan de Rijksuniversiteit Gent en werd later diplomaat in Rusland en Canada.
Zijn oudere broer Jacques (1892-1982) [zie aldaar] werd voorzitter van het gemengd tribunaal te Cairo, zijn broer Fernand (1898-1985) werd hoogleraar en volgde zijn vader op in zijn medische specialiteit. De zes broers werden in de erfelijke adel opgenomen als Jonkheer in 1958.
Harold Eeman schreef op latere leeftijd vier autobiografische en zelf geïllustreerde boeken die gepubliceerd werden in Londen: volgend op de Prelude to diplomacy (1983) waren dat Memories of a junior diplomat 1920-1936 (1980), het veel geciteerde Inside Stalin’s Russia: memories of a diplomat 1936-1941 (1977) en Clouds over the sun: memories of a diplomat 1942-1958 (1981). Het tijdstip van publicatie gaf Eeman de mogelijkheid om interessante reflecties te verwerken in zijn verhaal over hoe de wereld ondertussen veranderd was.
Harold Eeman en Gent
Het voor Gent interessantste stuk van Harold Eemans werk Prelude to diplomacy valt te lezen in zijn eerste boek, waarvan de ondertitel luidt “my early years 1893-1919”. Het behandelde tijdperk en het sociale milieu komen overeen met die in de romans van de zusters Loveling of ook wel van Suzanne Lilar. Eeman biedt een brede persoonlijke kijk op de toenmalige maatschappij. Hij beschrijft het opgroeien in de (Franstalige) burgerij te Gent met veel details, de familiebezoeken, het leven op het buitenverblijf in Oostakker, en de bezoeken aan tante Marthe Van Oost en nonkel Alphonse Leirens op het kasteel Mylewyck te Merelbeke (momenteel eigendom van Alycho NV), de kijk op de ‘gamins de rue’ en het personeel, de duidelijke verschillen in sociale stand, de ontmoetingen in de stad, langs de Coupure en aan het Casino. Hij vertelt over het Wintercircus, de olifant Jack, enkele typische Gentse personages uit die tijd en hun levens en stadsbeelden, en reflecteert erover hoe de sociale standen vervaagd zijn na de Tweede Wereldoorlog.
In dit eerste boek verhaalt hij ook hoe hij thuis muziek- en dansles kreeg, in het Sint-Barbaracollege bij de Jezuïeten de lessen volgde, naar de universiteit ging, een jaar probeerde ‘naar zee’ te gaan tot hij vond dat het toch zijn roeping niet was. Door een naamsverwarring werd hij in 1914 als oorlogsvrijwilliger ingezet bij de bewaking van een fort ten noorden van Antwerpen in plaats van in de zeemacht. Hij moest uiteindelijk het fort helpen overdragen aan de Duitsers, waarna hij gevangen genomen werd en naar Soltau gebracht. Hij geeft treffend de omstandigheden weer in het kamp daar, verhaalt over enkele ontsnappingspogingen, tot aan de bevrijding en de terugkeer bij familie.
Harold Eeman bracht zijn verdere leven door met diplomatieke missies in het buitenland waarbij meestal het Engels de voertaal was. Zijn overgrootouders waren van Engelse komaf (familie Tucker); bij zijn eerste bezoek aan Engeland voelde het zelfs aan als thuiskomen, het plotse besef van een gemis dat op hetzelfde moment verleden tijd was. Waarschijnlijk verklaart dit ook waarom zijn memoires in het Engels geschreven zijn.
Daarin wordt vermeld dat Harold Eeman na zijn pensionering naar Gent terugkeerde. Zijn memoires werden echter in Toronto, Canada uitgegeven, waar hij zijn laatste standplaats als consul had. Over zijn oudere jaren in Gent is (voorlopig) niets bekend, mogelijks leidde hij er een teruggetrokken leven.
[Herbert de Vleeschouwer]
Over Harold Eeman:
- [Anoniem]: “Eeman, Harold”, in: Who’s who in Belgium and Grand Duchy of Luxembourg (éd. 1962), p. 378
- “Lijst van Belgische adelsverheffingen 1958”, zie op Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_Belgische_adelsverheffingen_1958
- Over de familie Eeman, zie onder meer op UGentmemorialis: http://www.ugentmemorialis.be/catalog/000000258 en bij P[aul] Regniers over Eugène Eeman (1856-1926), libstore.ugent.be
- Ivan L. Head: “Time past / Time now”, in: On a hinge of history: the mutual vulnerability of South and North (University of Toronto Press, 1991), p. 196
- Getuigenissen van Harold Eeman over zijn gevangenschap in Soltau zijn o.m. te lezen op de website van Luc & Suzanne Pottiez: HoriZon14-18, onder Emile Houchon, zie op https://horizon14-18.eu/emile-houchon-2.html