SCHERPINS, GHYSELBRECHT

(?, ca. 1500 - Gent?, vóór 1600)

Zestiende-eeuwse priester en rederijker uit de omgeving van Gent. Hij werd op 18 oktober 1539 aangesteld als officieel ontvanger van de abdij van Nieuwenbosch in Heusden, waar hij kost en inwoning en een jaarlijks pensioen genoot. Volgens betalingsbewijzen in het Fonds Nieuwenbosch werd hij al in 1544 vervangen. In zijn laatste levensjaren verbleef hij te Gent. Over de tussenliggende periode zijn geen gegevens bekend.
Hij is de vermoedelijke auteur van een zogenaamd “apostelspel”. Uit zijn correspondentie van 2 november 1542 met de Aalsterse rederijker Georgius Hompe leidde men af dat hij de originele auteur moest zijn van een “reformatorisch sinnespel” (d.i. een rederijkerstoneel, waarbij de boodschap vervat is in één kernachtige zin-spreuk, in dit geval steunend op de protestantse godsdienstleer). Het betreft De bekeeringe Pauli, geschreven vóór 1542, overgeleverd in een Brussels verzamelhandschrift (KB, hs.21664) en in een latere, afwijkende Haarlemse kopie.
Het bekeringsverhaal van de apostel Paulus werd door Scherpins verrijkt met Christus’ verwijten aan de farizeeërs (bedoeld is ook de schijnheilige overheid, o.a. in vers 376) en met een toepasselijke zedenles tegen de vervolging van de calvinisten in de Gentse regio (zie enige jaren later de ordonnantie van 30 juni 1546 over verboden boeken en het “Eeuwig edict van 29 april 1550” waarin het verblijf in een stad of regio pas werd toegestaan na een onderzoek naar de “rechtgelovigheid” van nieuwe inwoners).

Ondanks toneelaanwijzingen in de tekst, die een opvoeringsgeschiedenis doen vermoeden, werd het spel pas in 1953 door Gerardus Johannes Steenbergen in druk uitgegeven. Hoewel eerst toegeschreven aan Willem van Haecht (van de Antwerpse rederijkerskamer De Violieren), werd de auteur ook op basis van de vermelding van de creërende rederijkerskamer De Goudbloem, “Goublomkens” in de slotverzen, later geïdentificeerd als Scherpins.

Uit de brief aan Hompe bleek ook dat Scherpins geregeld stukken uitleende aan de Sinte-Katharina-rederijkerskamer in Aalst, afkomstig uit zijn persoonlijke bibliotheek die o.a. ook diverse “esbattementen” (d.i. volkse kluchten) bevatte, zoals Het esbatement van den ij crijghers.

[Jean-Paul den Haerynck]

Over Ghyselbrecht Scherpins

• G.J. Steenbergen: Inleiding, in: De bekeeringe Pauli (1953), p. 7-32, zie ook op internet in de DBNL: http://www.dbnl.org/tekst/_bek001beke01_01/index.php
• J. Duverger: Ghyselbrecht Scherpins, een niet gekend rederijker uit de eerste helft der XVIde eeuw, in: Enkele aanteekeningen betreffende de Gentsche middelnederlandse literatuur, in: P. de Smaele (et al.): Album prof. Dr. Frank Baur (1948), p. 227-234